Glossaire de la guerre / War glossary / Từ vựng chiến tranh

François Guillemot / dernière mise à jour : 5 juin 2020.

* * *

“Không có việc gì khó,
Chỉ sợ lòng không bền,
đào núi và lấp biển,
quyết chí ắt làm nên”

Aucune tâche n’est ardue,
Seulement la peur que le coeur vacille,
Creuser les montagnes et remblayer la mer,
Avec de la volonté, on y arrive assûrément.

HCM, 20/03/1951

anh hùng LLVTND / Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân : héros des Forces armées populaires – nữ anh hùng LLVTND : héroïne des Forces armées populaires

• Bộ Thông tin và Truyền thông tổ chức lễ truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân
  

bi tráng : tragique

Biệt động Sài Gòn, lực lượng đặc công quân Giải phóng miền Nam : Commandos de Saigon, forces spéciales de l’Armée de libération du Sud pendant la guerre du Viêt-Nam

bộ đội : soldat / homme de troupe / fantassin

• Bộ đội Biên phòng Việt Nam : Gardes-frontières du Viêt-Nam
  
• người chiến sĩ bộ đội Cụ Hồ
• bộ đội chủ lực : soldat de l’armée régulière

cái chết bi hùng : mort atroce et héroïque / pathétique

cải cách ruộng đất : réforme agraire

chế độ : régime (politique, militaire)

• chế độ cung cấp : système de subvention
• chế độ ưu đãi : régime préférentiel (pour les vétérans et invalides de guerre)

chiến binh : combattant.e

chiến công : offensive

chiến dịch : campagne (militaire, sanitaire)

chiến đấu : combat, lutte

chiến khu : zone de guerre / maquis

chiến lược : stratégie

chiến thắng : victoire, triomphe

chiến thuật : tactique

• chiến thuật biển người : tactique de la vague humaine
• chiến thuật quân sự : tactique militaire

chiến tranh : guerre

• chiến tranh cách mạng : guerre révolutionnaire
• chiến tranh chính nghĩa : guerre juste
• chiến tranh chính trị : guerre politique
• chiến tranh cục bộ : guerre locale
• chiến tranh du kích : guérilla, guerre de guérilla
• chiến tranh đặc biệt : guerre spéciale
• chiến tranh giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước : guerre de libération du Sud et de réunification du pays
• chiến tranh hạn chế : guerre limitée
• chiến tranh huynh đệ tương tàn : guerre fratricide
• chiến tranh không tuyên bố : guerre non déclarée (Lê Văn Chất, 1962)
• Chiến tranh Lạnh ; Guerre Froide
• chiến tranh nhân dân : guerre du peuple / guerre populaire
  
• chiến tranh phá hoại : guerre de destruction / guerre destructrice
• chiến tranh phá hoại miền Bắc : guerre de destruction contre le Nord (Ho Chi Minh)
  
• chiến tranh tâm lý : guerre psychologique
  
• chiến tranh thảm khốc : guerre catastrophique
  
• chiến tranh thế giới : guerre mondiale
• chiến tranh toàn dân toàn diện : guerre totale de tout le peuple
• chiến tranh toàn diện : guerre totale
  
• chiến tranh tổng lực : guerre totale
• chiến tranh tuyên truyền : guerre de propagande
• chiến tranh tư hữu : guerre “privatisée” (Nguyen Cao Quyen, 2010)
• chiến tranh ủy nhiệm : guerre par procuration / proxy war
• chiến tranh xâm lược : guerre d’invasion / guerre d’agression
  
• chiến tranh ý thức hệ : guerre idéologique
• cuộc chiến bắt buộc : la guerre contrainte
• cuộc chiến tàn khốc : guerre dévastatrice
• nội chiến : guerre civile

chiến trường : champ de bataille /  théâtre de la guerre / champ d’honneur

chính nghĩa : juste cause

con đường huyết mạch  : le nerf de la guerre

Cục Tâm Lý Chiến VNCH : Département de la Guerre psychologique de l’ARVN

cựu chiến binh : ancien-ne combattant-e

dân công : travailleurs/ses civiques

du kích xã : milicien-ne de la commune

dùng người Việt giết người Việt : utiliser des Vietnamiens pour tuer des Vietnamiens – lấy chiến tranh nuôi chiến tranh, dùng người Việt đánh người Việt : prendre la guerre pour nourrir la guerre, utiliser des Vietnamiens pour frapper des Vietnamiens

đại đội : compagnie / escadron (militaire)

đại hội : congrès

“Đại thắng mùa Xuân 1975” : La grande victoire du Printemps 1975″.

địch : l’ennemi

• địch thế nào ta đánh thế, ta có gì đánh nấy
• địch bắn pháo : le feu ennemi / l’artillerie ennemie

đội : détachement, équipe

• đồng đội : frère/soeur d’armes

giảm tô : réduction de la charge foncière

giao liên : agent/agente de liaison

hành quân đi bộ : marche à pied

huấn luyện : entraîner, entrainement

hy sinh : sacrifice

kế hoạch ném bom miền Bắc : plan de bombardement aérien sur le Nord

kháng chiến : résistance

• cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước : la résistance anti-américaine pour le salut national
• cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ : la résistance contre le colonialisme français et l’impérialisme américain
• kháng chiến trường kỳ : résistance de longue durée, prolongée
  

khuyến tật : handicapés

KBC (Khu Bưu Chính) : Zone postale

• KBC là một đơn vị chuyên về nhận và chuyển phát thư từ, điện tín của quân đội Việt Nam Cộng Hoà
• khu bưu chính là địa khu đặc biệt dành cho dịch vụ thư tín

kỷ niệm : souvenir

ký ức : mémoire, souvenir

liệt sĩ : martyr / héros mort pour la patrie

lực lượng : forces

• lực lượng vũ trang : forces armées
• kế hoạch bố trí lực lượng tiêu diệt địch : plan de déployement des forces pour détruire l’ennemi
  

nghệ thuật chiến đấu : art du combat

nghệ thuật quân sự : art militaire

nghĩa tình đồng chí : (esprit de) camaraderie

ngụy trang : camouflage

nữ quân nhân QLVNCH : femmes des Forces armées de la République du Viêt-Nam (Sud)

nữ TNXP : filles des Jeunesses de choc

pháo binh : artillerie

phương châm : ligne, devise

• phương châm tác chiến :  la ligne du combat militaire, la ligne opérationnelle
• việc chuyển phương châm tác chiến từ “đánh nhanh, thắng nhanh” sang “đánh chắc, tiến chắc” (Võ Nguyên Giáp, 26/01/1954)

quan điểm thực tiễn : point de vue pratique / pragmatisme

quán triệt : approfondir, bien posséder

• quán triệt tinh thần yêu nước : saisir/connaître profondément l’esprit patriotique
  

Quân đội nhân dân : armée populaire

• Quân đội Nhân dân Việt Nam là lực lượng quân sự chính quy của chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, sau này là của chính phủ Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam
• Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân (QĐND) Việt Nam

Quân Lực Việt Nam Cộng Hòa (QLVNCH) : Forces armées de la République du Viêt-Nam (1955-975)

tác chiến : combat, mener une opération militaire

• nghệ thuật tác chiến “nắm thắt lưng địch mà đánh” của Đại tướng Nguyễn Chí Thanh
• phương pháp tác chiến linh hoạt : méthode de combat mobile
  

tác dụng : action, effet, influence

tác phong mưu trí linh hoạt : (adopter le) style/manières du stratagème mobile

tàu chiến : navire de guerre

tấm gương sáng : modèle brillant / exemple lumineux

tập thể liệt sĩ : héros collectifs

tinh thần : esprit

• tinh thần tích cực triệt để tiêu diệt địch : (avoir l’)esprit positif pour anéantir de façon radicale l’adversaire / détruire complètement l’ennemi
  

thanh niên xung phong (TNXP) : Jeunesses de choc / Jeunes volontaires

• Lực lượng TNXP Giải phóng miền Nam : Forces des Jeunesses de Choc pour la Libération du Sud

thương binh : invalide de guerre

tiếng hát át tiếng bom : chanter plus fort que les bombes

tình nguyện : volontaire

tồn đọng : somme qui reste impayé / qui reste en souffrance

tổng phản công : contre-offensive générale (militaire)

trận đánh : combats

truy tặng danh hiệu : décerner (à titre posthume) le titre de …

tư hữu hóa chiến tranh : privatisation de la guerre

tư tưởng quân sự : pensée militaire

• tư tưởng quân sự Hồ Chí Minh : pensée militaire de Ho Chi Minh
  

vác đạn trên vai : transporter des munitions sur l’épaule

vết thương : blessures

vùng chiến : région militaire / zone de guerre

xâm lược : envahir (un pays), agresser un pays

“Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước” : expression pour illustrer la mission des Jeunesses de choc pendant la guerre du Viêt-Nam : “Fendre la cordillère annamitique pour sauver la patrie”.

xuống hầm trú ẩn : descendre dans les abris

xung đột quân sự : conflit militaire

xung phong : assaut / de choc